Niniejszy artykuł przedstawia wybrane strategie interwencyjne dotyczące konkretnych zachowań, które nauczyciel prowadzący lekcję chce ograniczyć.

Warto zauważyć, że nie każdy uczeń przeszkadza w prowadzeniu lekcji, i nie wszyscy, którzy przeszkadzają, robią to zawsze, na wszystkich lekcjach. Poniższe pytania pozwalają skoncentrować się na konkretnych zachowaniach danego ucznia, by skuteczniej dobrać odpowiednie działania dyscyplinujące:

1. Jakie zachowanie cię niepokoi? Nie etykietuj. Nazwij konkretne działania ucznia.
2. W jakich sytuacjach pojawia się to zachowanie? W jakim kontekście? Z jakimi osobami?
3. W jakich sytuacjach to zachowanie się nie pojawia? Jak myślisz, dlaczego?
4. Co się dzieje, zanim nastąpi to zachowanie? Czy można zauważyć jakiś wzór, wyzwalacz?
5. Co następuje po tym zachowaniu? Kto i jak reaguje?
6. Co może podtrzymywać to zachowanie? Kto i jakie korzyści może z niego czerpać? Jakie reakcje ze strony nauczyciela, uczniów, szkoły, rodziców mogą je umacniać?
7. Jakie umiejętności (np. społeczne, komunikacyjne) demonstruje uczeń, zachowując się w ten sposób?
8. Jakich pożądanych umiejętności uczeń nie demonstruje? Czy można je rozwinąć?
9. Jak uczeń może widzieć siebie? Jakie znaczenie nadaje swojemu zachowaniu?
10. Jak odbierają ucznia inni? Jak do tego doszło?

Uczeń się spóźnia i (lub) nie dotrzymuje terminów:

• Rozpoczynaj lekcję punktualnie. Nie każ czekaniem uczniów, którzy byli o czasie.
• Przedstawiaj ustalenia dotyczące terminów, wymagań i zakresu zaliczenia, testu, klasówki, potrzebnych materiałów itp. na początku zajęć.
• Rozpoczynaj lekcję atrakcyjną propozycją: ciekawym doświadczeniem, krótkim filmem.
• Na początku lekcji przeprowadzaj krótkie zadania (quizy) na ocenę lub dodatkowe punkty do oceny (np. za wykonanie quizu w minutę).
• Poproś ucznia, by był liderem grupy lub przedstawił swoją prezentację na początku następnej lekcji.
• Prowadź Zeszyt spóźnień, w którym spóźniony uczeń wpisuje się zaraz po wejściu do klasy (imię i nazwisko, data, minuty spóźnienia, powód spóźnienia, podpis). Dzięki tej procedurze spóźnialski nie zakłóca toku lekcji, ty masz dane do ewentualnej rozmowy z rodzicami.
• Wprowadź i omów jasny system punktacji, np. uczniowie rozpoczynają rok szkolny z 30 punktami. Za każde spóźnienie tracą 5 punktów. Ilość punktów wpływa na ocenę końcową. Lub: za każde spóźnienie uczeń dostaje 1 punkt, 5 punktów praca na rzecz szkoły.
• Przedstaw procedury dotyczące oddawania prac po umówionym czasie. Przypominaj o nich i realizuj je.
• Porozmawiaj z uczniem po lekcjach. Zapytaj o powody spóźnienia (niewykonania pracy na czas). Przypomnij umowę, konsekwencje i je zastosuj.

Uczeń podważa autorytety (dyskutuje):

• Zapytaj, czy uczeń ma lepszy pomysł. Poproś o konkrety.
• Zapytaj, czy uczeń czuje, że jego krytycyzm został przez ciebie dostrzeżony.
• Szczerze odpowiedz na pytanie.
• Jeśli nie znasz odpowiedzi, przyznaj, że jej nie znasz i: zapewnij, że do następnej lekcji spróbujesz ją znaleźć lub zaangażuj klasę, zapytaj, gdzie można znaleźć odpowiedź na zadane pytanie lub czy ktoś ją zna.
• Nie daj się wciągnąć w grę na argumenty.
• Zignoruj zachowanie.
• Nazwij zachowanie i wskaż procedurę dalszej pracy: Widzę Marku, że masz wiele argumentów i jesteś przywiązany do swojego zdania. Ale teraz chciałbym, żebyśmy przeszli do następnego zadania... lub: ale zależy mi także na poznaniu opinii pozostałych osób, lub: ale zależy mi na tym, żebyśmy rozwiązywali problemy wszyscy razem, dzięki czemu mogą się pojawić nowe niespodziewane rozwiązaniaI lub: chciałbym, żebyśmy do tego powrócili po wykonaniu doświadczenia, które dla was zaplanowałem.

Uczeń błaznuje, klasowa maskotka:

• Ignoruj zachowania ucznia.
• Unikaj kontaktu wzrokowego.
• Zauważaj zachowania, uznaj poczucie humoru i reaguj śmiechem, gdy służy to rozładowaniu napięcia w klasie, a nie gdy zakłóca pracę klasy.
• Zapytaj, co uczeń ma do powiedzenia na aktualnie dyskutowany temat.
• Zauważ, że uczeń kieruje swoje słowa tylko do ciebie: Wydaje mi się, że mówisz tylko do mnie. Spróbuj zwracać się do całej klasy, w końcu umówiliśmy się na początku roku, że będziemy pracować razem, jak zespół.

Uczeń gadatliwy:

• Daj uczniowi sygnał (werbalnie lub niewerbalnie), że usłyszałeś co powiedział.
• Nie przerywaj toku lekcji, tylko podejdź do niego, kiedy mówi.
• Daj uczniowi limit czasu na wyrażenie opinii na dany temat: Widzę, że masz dużo do powiedzenia. Spróbuj to powiedzieć w kilku zdaniach. Masz minutę.
• Uznaj znaczenie słów ucznia i wskaż dalszą procedurę pracy: To bardzo interesujące, zwłaszcza to. co powiedziałeś o... Teraz sprawdźmy, co na ten temat myślą inni. Jestem prawie pewien, że kilka osób może mieć inne zdanie.
• Użyj humoru: Znam cię, Basiu. Nikt cię nie przegada. Gdyby rozmawianie było wynagradzane, byłabyś z nas najbogatsza! A może nawet najbogatsza w całej szkole? Proszę, daj zarobić innym!.
• Porozmawiaj z uczniem na osobności. Doceń go i wskaż kierunki rozwoju, np.: Dawidzie, masz talent, dar mówienia. Wykorzystaj go mądrze. Pomyśl, zanim coś powiesz inni będą cię widzieli jako osobę mądrą, a nie gadułę. Mów wolniej żeby inni mogli za tobą nadążyć! Posłuchaj innych może się okazać, że usłyszysz coś, co cię zaciekawi lub okaże się ważne.

Uczeń agresywny, bije się z innymi:

• Reaguj natychmiast. Nie ignoruj jego zachowania. Wyraźnie i głośno powiedz, że nie zgadzasz się na takie zachowanie. Przypomnij zasady i konsekwencje.
• Na ile to możliwe staraj się pozostać spokojny i uprzejmy. Trzymaj nerwy na wodzy.
• Podejdź blisko do ucznia, pozostawaj w kontakcie wzrokowym.
• Zmień ustawienie ławek w klasie lub przesadź ucznia w spokojniejsze miejsce.
• Unikaj konfrontacji z uczniami przy całej klasie. Daj mu możliwość ochłonięcia. Zapowiedz, że spotkasz się z nim po lekcjach i porozmawiacie o tym, co się wydarzyło.
• W ostateczności poproś ucznia o opuszczenie klasy. Zadbaj, by nie siedział na korytarzu skieruj go do pedagoga szkolnego, ewentualnie do dyrektora.

Ważne!
Pamiętaj, że najlepsze interwencje mają charakter edukacyjny. Dzięki nim uczeń może rozwijać poczucie odpowiedzialności, szacunek dla siebie i innych oraz samodyscyplinę.

Nie zawstydzaj ucznia przy klasie. Raczej nazwij jego zachowanie, przywołaj konsekwencje, porozmawiaj z nim po lekcji.

Zawrzyj z uczniem indywidualny kontrakt i monitoruj jego wypełnianie.

_______________

¹ Na podstawie materiałów: University of Victoria Promoting positive learning environments & dealing with distruptive classroom behaviour, 1998
.

Materiał ze str http://www.instytutraabe.pl/