62.

Umberto Eco "Imię Róży"

Dziś zapraszam w przeniknięcie do epoki średniowiecza i błądzenie pośród murów włoskiego opactwa benedyktynów, gdzie pośród ascetycznej formuły unosi się duch tajemnicy...

Pewnego dnia roku 1327 r. do opactwa przybywa angielski franciszkanin Wilhelm z Baskerville (dawny inkwizytor). W podróży towarzyszy mu sekretarz, uczeń i nowicjusz w jednym- Adso z Melku. W murach surowego opactwa spędzą tydzień, który wywoła w nich niejednokrotne pojawienie się gęsiej skórki. 

Od razu warto zaznaczyć, że "Imię Róży" nie jest tylko powieścią kryminalną, za co większość zapewne zwykło ją uważać. Owszem, spektakularne morderstwa kolejnych z braci wpisują się jakby w koleje losu Apokalipsy wg św. Jana. Kto zabija i dlaczego robi to w takim przemyślny sposób? Plotki i niedomówienia mnożą się, tak samo jak ustawiczne przeczucie, że ktoś niehybnie pociąga za sznurki i zaciera ślady... Klucz do sukcesu prowadzi do biblioteki, miejsca ogromnego pod względem przestrzeni (o budowie labiryntu), jak i dziedzictwa- na uwagę zasługuje wielkość i wielość umieszczonych tam dzieł. Wilhelm, spytny mnich mający głowę na karku wraz ze swoim filozoficznym podejściem do życia i mało rozgarniętym Adsem przy boku wpada na trop tajemnicy. Mistyczny klimat całości i pietrzące się sprawy z przeszłości na pozór pobożnych mnichów uruchamiają w czytelniku skłonność do rozwikłania zagadki. Jednak zanim odpowiednie części historii natrafią na odpowiednie trybiki minie kilkadziesiąt stron... Ważną więc cechą, drogi czytelniku staje się cierpliwość. Oprócz wielostronicowych opisów opactwa czy labiryntu, natrafimy na filozoficzne, formalne polemiki. Trzeba nieraz ze znużeniem się zmusić, ale efekt ostateczny jest zadowolający.

Drugą osią staje się problem religijny, dotyczący kontrowersji dotyczących ubóstwa Jezusa Chrystusa. Uczestniczymy więc w ostrej polemice zwolenników i przeciwników, którzy żywiołowo konfrontują swoje stanowiska. Nie brak też wątku romantyczno-erotycznego opisanego z niezwykłą lekkością pióra. Chodzi tu o ucznia Adso, który zostanie uwiedziony przez miejscową żebraczkę. Koniec tego jest fatalny- posądzona o czarostwo ginie na stosie.

Wątek kryminalny ulega zaciśnieniu, gdy do opactwa przybywa św. Inkwizycja, by przejąć sprawę we własne ręce. Mimo utrudnień i wbrew poleceniu, by Wilhelm zakazał śledztwa rozgarnięty i błyskotliwy mnich dociera do sedna tajemnicy i.. odnajduje zaginioną II księgę "Poetyki" Arystotelesa traktującą o potępianym przez braci śmiechu. Całość kryje się pożogą, która skutecznie trawi wielkie dzieła, jak i żywot grzesznych mnichów-kacerzy, którzy pod pretekstem szaty kryją głęboko w sobie grzechy i iście szatańskie poczynania.

Zalety: "Imię Róży" ma wszystko, co powinna posiadać powieść kryminalno-filozoficzno-religijna. Wilhelm i Adso, do złudzenia przypominający Sherlocka Holmesa i Wattsona tropią tajemnice, historia ulokowana zostaje w średniowiewczu, język specjalnie wystylizowany, wstawki o Szatanie, Chrystusie, truciznach, czarostwie, miłości, czy mądrych księgach. Pod względem organizacyjnym mamy jasny podział na siedem dni, a wydarzenia zostają uporządkowane wg pór dnia, pośród których żyją mnisi. Koniec książki przynosi uwagi samego autora, w których odsłania rąbek tajemnicy twórczego wysiłku.

Nie brak jednak też minusów: moim zdaniem te ponad 600 stron treści spokojnie można było skrócić, a historia wcale by nam tym nie ucierpiała. Ba, byłaby chyba bardziej klarowna. Dość męczące jest także podążanie za każdym razem wraz z przypisami na koniec. Łatwo wtedy wypaść z rytmu. 

Cóż jeszcze? Może słówko o ekranizacji z 1986 r. wg Jeana-Jacques Annauda. Jest ona poprawna i wyłuskuje z książi to, co najważniejsze. Bez wątpienia średniowieczny klimat świetnie zostaje oddany na ekranie.

Wnioski: zachęcam do własnego zweryfikowania tandemu książka-ekranizacja. Polecam obowiązkowo tę pozycję i zagłębienie się w mistycznej rzeczywistości, bo jak stwierdził sam autor: "Średnowiecze jest naszym wiekiem dziecięcym, do którego trzeba ciągle powracać, by poznać historię naszych schorzeń".

Ocena: 7,5/10.