Mińsk Mazowiecki...

Mińsk Mazowiecki...

Stary Rynek

Mińsk Mazowiecki (Mińsk do 1866, Nowomińsk do 1916) prawa miejskie otrzymał w 1421 roku. Rozkwitł podczas Renesansu. Po okresie załamania odrodził się w XIX wieku. Spośród współczesnych miast województwa mazowieckiego jest 26. (razem z Makowem) najdłużej posiadającym prawa miejskie, przy czym w aglomeracji warszawskiej jedynie 3 miasta posiadają te prawa dłużej (Warszawa, Błonie i Nowy Dwór Mazowiecki), zaś w subregionie siedleckim jedynie Łaskarzew (dłużej posiada prawa miejskie również sąsiedni Łuków leżący w województwie lubelskim)

I Rzeczpospolita

XIV i XV wiek

Mińsk rozwinął się na fali osadnictwa w dorzeczu Mieni (której zawdzięcza swoją nazwę), w Ziemi Czerskiej, w Księstwie Mazowieckim. Już wtedy pełnił rolę osady targowej.

29 maja 1421 roku książę mazowiecki Janusz I Starszy nadał właścicielowi Mińska, stolnikowi czerskiemu Janowi z Gościeńczyc (ojciec rodu Mińskich), herbu Prus III, przywilej lokacyjny miasta na prawie chełmińskim. Już w 1422 erygowano parafię z drewnianym kościołem. Od 1468 miasto może organizować cotygodniowy targ i 3 jarmarki w roku. Działa też jedna z najlepszych szkół na Mazowszu (prowadzona przez Stanisława z Nart).

Spośród synów Jana, Ścibor był biskupem płockim, a Jakub kasztelanem czerskim.

XVI wiek

Na początku stulecia powstał kościół z cegły (w miejscu drewnianego). W 1525 miasto otrzymuje prawo organizacji czwartego jarmarku. Pod koniec I połowy stulecia Anna Mińska zakłada szpital miejski, rozwojem którego w najbliższych latach interesuje się wiele osób (nadania ziem).

W 1549 Mikołaj Wolski, kasztelan Sandomierski, zakłada Sendomierz. W tym czasie Mińsk liczył już kilka tysięcy mieszkańców.

Pod koniec stulecia Stanisław Miński, wojewoda łęczycki i podkanclerzy wielki koronny, sprzedał Sendomierz Janowi Hlebowiczowi herbu Leliwa, a następnie Mińsk Leśnowolskim herbu Pierzchała.

XVII i XVIII wiek

Koniec XVI i początek XVII wieku to liczne pożary miasta. W 1607 umiera Stanisław Miński, a do Mińska przybył król Zygmunt III Waza. W 1629 zakończyła się (rozpoczęta po pożarach w poprzednim wieku) budowa obecnego kościoła. Jędrzej Święcicki pisze: "Nieco dalej jeszcze leży w tych stronach ludne miasto Mińsk, godne upamiętnienia z powodu dwóch magnackich pałaców".

W 1646 Łukasz Opaliński herbu Łodzia, marszałek wielki koronny, został właścicielem Mińska. W 1657 przebywają tu kolejno Karol X Gustaw i Stefan Czarniecki. Następnie rozpoczyna się stopniowy upadek miasta.

W 1695 roku Sendomierz zostaje włączony do Mińska. W 1781 właścicielem miasta zostaje Piotr Borzęcki, którego złe rządy kończą się interwencją króla Stanisława Augusta.

1795 koniec I Rzeczypospolitej, Mińsk z zaborze austriackim.

Zabory

1795-1809 zabór austriacki

1809-1815 Księstwo Warszawskie

Od 1810 departament warszawski, powiat siennicki (z siedzibą w Siennicy)

Od 1815 Królestwo Polskie (Podział administracyjny Królestwa Polskiego)

styczeń 1816 woj. mazowieckie, obwód stanisławowski (z siedzibą w Stanisławowie)

lipiec 1816 siedziba obwodu stanisławowskiego

1837 województwo zmieniło nazwę na gubernię

1845 gubernia warszawska, powiat stanisławowski (siedziba)

1867 gubernia warszawska, powiat miński zmieniony później na nowomiński

Wydarzenia do 1870

W 1807 roku właścicielem miasta zostaje kasztelan łukowski, Karol hrabia Jezierski, herbu Nowina. W 1812 przez Mińsk przechodzi część armii Napoleona. W latach 18181823 powstaje trakt warszawsko-terespolski. Stopniowo przybywa mieszkańców.

26 kwietnia i 14 lipca 1831, podczas powstania listopadowego, mają miejsce walki o miasto.

W latach 18481849, Franciszek Morawski pisze w Mińsku poemat "Dworzec mojego dziadka".

W 1861 miasto liczy 1338 mieszkańców, z czego połowę stanowią Żydzi

15-16 kwietnia i 1718 maja 1863, podczas powstania styczniowego, kolejne walki z Rosjanami.

W 1866 do Mińska przyjechał pierwszy pociąg, a rok później otwarto całą Kolei Warszawsko-Terespolską. Nazwę miasta zmieniono na Nowomińsk.

Mińsk Dernałowiczów

21 marca 1870 roku właścicielem miasta został Seweryn Doria Dernałowicz, herbu Lubicz. W 1875 Henryk Sienkiewicz napisał 3 felietony o Nowomińsku. W tym czasie mieszka tu m.in. Michał Elwiro Andriolli. Liczba mieszkańców rośnie (2840 osób w 1885 r.)

W 1881 powstaje Ochotnicza Straż Pożarna, a w 1886 pierwsza na wschodnim Mazowszu księgarnia. Trwa romans Stefana Żeromskiego z Heleną Radziszewską (Helena z "Popiołów"). W 1890 powstają rosyjskie koszary.

Pod koniec stulecia powstaje fabryka maszyn, a na początku XX w., cerkiew prawosławna. W 1907 roku w Mińsku zawiązała się społeczność mariawicka. W latach 19081911 wybudowali kościół parafialny pw. Narodzenia NMP. Liczba mieszkańców wzrasta do 4771, a w 1910 już 5794. W 1910 lub 1912 powstaje pensja Marii Grochowskiej[2] (Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Polskiej Macierzy Szkolnej), a w 1915 Szpital Miejski (obecny). W 1914 biskup Aleksander Kakowski, konsekruje przebudowaną świątynię.

Od 1915 do 11 listopada 1918 trwa niemiecka okupacja Nowomińska. W 1916 r. miasto otrzymuje nazwę Mińsk Mazowiecki.

II Rzeczpospolita

Siedziba powiatu mińskomazowieckiego (mińskiego) w województwie warszawskim. Do 1944 własność Dernałowiczów.

Dwudziestolecie międzywojenne

W czasie wojny polsko- bolszewickiej sierpniu 1920 roku Armia Czerwona na krótko zajęła miasto. Mińsk wraz z okolicznymi miejscowościami został wyzwolony 17 sierpnia 1920 r. przez oddziały grupy bojowej pułkownika Stanisława Wrzalińskiego, w tym między innymi przez jednostki XXIX Brygady Piechoty.

W tym czasie Mińsk gościł Józefa Piłsudskiego i Józefa Hallera, a także wtedy jeszcze mało znanego Charlesa de Gaulla. Liczba mieszkańców wynosiła ponad 10 tysięcy, w tym 4 tys. stanowili Żydzi.

W drugiej połowie lat dwudziestych miasto zostało częściowo zelektryfikowane, a część ulic utwardzona. Wiele nowy