Wołomin...

Wołomin...

Tramwaj konny.

Wołomin  miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, siedziba powiatu wołomińskiego i gminy miejsko-wiejskiej Wołomin. W latach 19751998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.

Według danych na 31 grudnia 2014 r. miasto liczyło 37 389 mieszkańców[3].

Wołomin należy do aglomeracji warszawskiej. Położony jest 20 km od centrum Warszawy na linii kolejowej do Białegostoku (dwie stacje w Wołominie).

Wołomin jest członkiem Związku Miast Polskich.

Wołomin położony jest na Równinie Wołomińskiej, która jest częścią Niziny Mazowieckiej. Przez miasto przepływa rzeka Czarna, która swój bieg kończy w Kanale Żerańskim (Królewskim). Gmina Wołomin graniczy z następującymi gminami: Kobyłka, Radzymin, Klembów, Poświętne oraz Zielonka. Przez miasto przebiegają drogi wojewódzkie nr 634 (Lotnisko Chopina  Ząbki  Zielonka  Wołomin  Wólka Kozłowska), nr 635 (Wołomin  Radzymin) oraz nr 628 (odcinek droga 634  stacja kolejowa). Przez miasto przebiega również międzynarodowa linia kolejowa E75 Warszawa  Sankt Petersburg (linia kolejowa nr 6 Zielonka  Kuźnica Białostocka) z dwiema stacjami w Wołominie: Wołomin i Wołomin Słoneczna.

Historia

Miejscowość letniskowa

Pierwsze wzmianki dotyczące Wołomina pochodzą z XV wieku. W latach 14281501 miejscowość była znana jako Zacięciwa. Nazwa Wołomin wywodzi się od XVI-wiecznego właściciela, Jana de Volumne (pol. Wołuński). Wieś szlachecka Wolunin położona była w 1580 roku w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[4]. Po wybudowaniu w roku 1862 linii kolejowej (pierwszy przystanek od Dworca Petersburskiego umieszczono w Wołominie) stał się on miejscowością letniskową dla Warszawy. W 1902 roku powstała kapliczka, następnie zaczęto budować kościół. Na początku XX wieku rozwinęło się tu osadnictwo typu miejskiego, któremu sprzyjało powstanie w czerwcu 1905 roku huty szkła.

Miasto  dwudziestolecie międzywojenne

Dom nad łąkami  muzeum Zofii i Wacława Nałkowskich

Wołomin otrzymał prawa miejskie 4 lutego 1919 r., na mocy dekretu Naczelnika RP Marszałka Józefa Piłsudskiego. W roku 1920 w okolicach Wołomina na polach Ossowa doszło do kluczowych walk Bitwy Warszawskiej. Samo miasto stało się świadkiem nieudanej próby zdobycia go przez bolszewików 15 sierpnia 1920 roku. Po I wojnie światowej zakończono budowę kościoła w stylu neogotyckim, a w 1924 roku erygowano parafię pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej.

 Osobny artykuł: Bitwa Warszawska.

W okresie międzywojennym znaczną część ludności (ponad 3 tys. na 17 tys. mieszkańców w 1939 r.) Wołomina stanowili Żydzi. Mieszkali tu również Rosjanie, którzy uciekli przed rewolucją bolszewicką (w 1930 w mieście powstała parafia prawosławna). Istotne zmiany w funkcjonowaniu miasta nastąpiły po 1935, gdy burmistrzem został Józef Cichecki. Doprowadził do rozwoju oświaty oraz poprawy infrastruktury miejskiej, walcząc z powszechnym bezrobociem zainicjował powstanie betoniarni miejskiej, gdzie produkowano płyty chodnikowe i trylinkę, z których zbudowano nawierzchnię wielu wołomińskich ulic[5].

Na pograniczu Wołomina i Kobyłki geograf Wacław Nałkowski wybudował dom, który później jego córka Zofia Nałkowska opisała w 1925 roku w książce Dom nad łąkami. Obecnie w Domu nad łąkami mieści się muzeum Zofii i Wacława Nałkowskich  miejsce imprez kulturalnych.

Holokaust i bitwa pancerna

Podczas II wojny światowej wołomińscy Żydzi zostali umieszczeni przez niemieckiego okupanta w getcie zlokalizowanym pomiędzy Wołominem i Kobyłką, a następnie poprzez getto warszawskie wywiezieni do Treblinki i tam zagazowani.

30 lipca 1944 roku rozpoczęła się pod Wołominem największa na ziemiach polskich bitwa wojsk pancernych, w której brały udział jednostki 3 Korpusu Pancernego, 8 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego i 16 Korpusu Pancernego 2 Armii Pancernej (ros. 2-? ???????? ?????) nacierającej od strony Lublina przez Dęblin oraz kilku dywizji pancernych wojsk niemieckich, a mianowicie: 1 Dywizji Spadochronowo-Pancernej Hermann Göring, 5 Dywizji Pancernej SS Wiking, 3 Dywizji Pancernej SS Totenkopf oraz 4 i 19 Dywizji Pancernych. W bitwie po obu stronach wzięło udział około 1000 czołgów  ponad połowa została zniszczona w walce. Tygodniowa bitwa pancerna, zakończona klęską wojsk radzieckich, przyniosła straty wśród mieszkańców Wołomina. Zginęło w niej trzynastu żołnierzy z wołomińskiej jednostki Armii Krajowej.

 Osobny artykuł: Bitwa pod Warszawą 1944.

Walki rozgrywające się na przedpolach Warszawy były ostatnim impulsem do podjęcia decyzji o rozpoczęciu powstania warszawskiego.

Okres powojenny

Tereny dawnej huty szkła

1 października 1944 powstało liceum ogólnokształcące, które nosi dziś imię Wacława Nałkowskiego.

Po wojnie, w roku 1952, Wołomin stał się miastem powiatowym (przeniesiono starostwo z Radzymina), co przyspieszyło jego rozwój. Powstały zakłady stolarki budowlanej oraz Przedsiębiorstwo Poszukiwań Nafty i Gazu, a miasto stało się sypialnią Warszawy  znaczna część mieszkańców zaczęła pracować w stolicy. W latach 70. i 80. powstały liczne osiedla bloków z wielkiej płyty, m.in. Polna, Kobyłkowska, Lipińska oraz Hibnera (ob. Niepodległości), które przyczyniły się do wzrostu liczby ludności miasta. Pod koniec XX wieku wołomińska huta szkła ogłosiła upadłość, ale dzięki opanowanej technologii produkcji szkła żaroodpornego udało się utrzymać część produkcji i zatrudnienia w nowej firmie. Obecnie wołomińska huta jest jedną z ostatnich działających na terenie Polski. Część terenów huty położonych w centrum miasta została sprzedana prywatnemu inwestorowi, który wybudował w tym miejscu biurowiec oraz jeden ze sklepów marki Kaufland.

W 2016 roku na terenie dawnej Stolarki Wołomin otworzono pierwszy w tym mieście wielkopowierzchniowy hipermarket Galeria Wołomin.