Pokłon Trzech Króli...

Pokłon Trzech Króli...

1475 - Sandro Botticelli 

Sandro Botticelli, właśc. Alessandro di Mariano Filipepi (ur. 1 marca 1445 we Florencji, zm. przed 17 maja 1510 tamże)  włoski malarz szkoły florenckiej, który tworzył we wczesnym (quattrocento) oraz dojrzałym okresie odrodzenia. Botticelli znaczy po włosku mała beczka. Złośliwy pseudonim sugerujący, że Sandro był otyły oraz niskiego wzrostu.

Początki malarstwa

W 1470, w wieku 25 lat otworzył własną pracownię, w której realizował zamówienia bogatych rodzin florenckich  głównie rodu Medicich, zaś od 1472 znajdował się na liście w gildii św. Łukasza jako samodzielny malarz. Jego uczniami byli wówczas m.in. Filippino Lippi, syn mistrza, u którego uczył się Botticelli.

Większość życia spędził w rodzinnej Florencji, odbył nieliczne podróże, m.in. do Rzymu, Pizy, oraz prawdopodobnie do Mugello. Bardzo szybko znalazł mecenasów, rodzinę spokrewnioną z Medyceuszami. W tym domu malował aż do śmierci. W późniejszym okresie malarz uległ ascetycznej ideologii głoszonej przez Savonarolę, która istotnie wpłynęła na styl jego malarstwa.

W 1504, wraz z innymi wielkimi artystami florenckimi, brał udział w naradzie, która miała ustalić miejsce ustawienia posągu Michała Anioła  Dawida. Pod koniec życia stworzył niewiele dzieł. Pomiędzy 1504 a 1510, rokiem śmierci, nie zachowały się żadne wzmianki o artyście.

Działalność artystyczna

Około 1470 na zlecenie dla Sala del Magistrato w Palazzo Della Mercanzia (siedziby sądu handlowego) powstała Alegoria Siły. Praca ta udowadnia wpływ Antonia del Pollaiuolo na Botticellego. W tym czasie artysta zrealizował także zlecenie od Medyceuszów na obraz ołtarzowy do kościoła Santa Elisabetta Della Convertire. Na obrazie tym przedstawił braci Giuliana i Lorenza Medici jako świętych Kosmę i Damiana. Artysta zastosował kompozycję Sacra Conversazione (Uffizi). Nie było to jedyne zamówienie od przedstawicieli tego wpływowego rodu. Dwa lata później Botticelli wykonał dla nich dwa obrazy opowiadające mitologiczną przypowieść o Judycie i Holofernesie (Powrót Judyty oraz Odnalezienie ciała Holofernesa).

Św. Sebastian  duży obraz tablicowy  powstał w 1474 na zlecenie kościoła Santa Maria Maggiore we Florencji. Latem tego samego roku artysta zaczął pracę nad freskiem Wniebowzięcie w kaplicy DellIncoronata w katedrze Campo Santo w Pizie. Dzieło nie zostało ukończone, a w 1583 uległo zniszczeniu. Sztandar z Ateną stworzony rok później na zlecenie Giuliana Medici wykazuje na związanie pracy artystycznej Botticellego z rodem Medyceuszów. Obraz znajdował się w pałacu Medyceuszów. Uchodzi za zaginiony od momentu likwidacji kolekcji tegoż rodu.

Pokłon trzech króli  obraz wykonany latach 14761477 (Uffizi) dla kościoła Santa Maria Novella przedstawiający wiele osób jemu współczesnych, np. Cosimo Medici starszy to postać klęcząca przed Madonną, natomiast Wawrzyniec Wspaniały z lewej str. to młodzieniec dumnie oparty na mieczu. Sam Botticelli uwiecznił się w prawej str. jako młody człowiek w żółtej szacie i złocistych włosach.

Narodziny Wenus

1478 lub też w lata 14841486 (datowanie niepewne)  Narodziny Wenus (patrz: osobny artykuł)

1480  fresk ze św. Augustynem  na zamówienie Vespuccich  charakteryzuje się niezwykłą monumentalnością, całość przedstawienia charakteryzuje energia i realizm

1481  Zwiastowanie  w loggi Ospedale San Martino alla Scala

Od lata 1481 do wiosny/lata 1482 Botticelli pracował nad freskami w Kaplicy Sykstyńskiej w Rzymie na zlecenie papieża Sykstusa IV. Było to kilka portretów papieskich i trzy wielkie obrazy: Próby Mojżesza, Oczyszczenie trędowatego (znane też pod tytułem Kuszenie Chrystusa) i Uśmierzenie przez Mojżesza i Aarona rebelii Korego, Datana i Abirona. Próby Mojżesza zawierają symultaniczne sceny przedstawiające Mojżesza zabijającego Egipcjanina, przepędzającego pasterzy, którzy dokuczali córkom Madianitów, poi trzody córek Jetry, rozmawia z Bogiem w krzaku ognistym, wyprowadza Izraelitów z Egiptu.

Na zlecenie Medyceuszów Botticelli wykonał obraz Atena ujarzmiająca centaura (datowanie niepewne). Istnieją dwie interpretacje tego dzieła. Może to być aluzja do bohaterskich czynów Wawrzyńca Wspaniałego, który zaprowadził pokój we Florencji po wojnie domowej lub też alegoria dwoistości natury ludzkiej, w której mądrość panuje nad siłą i instynktami. W 1486 artysta przyjął zlecenie z kolei od Tornabuonich na freski w willi Tornabuoni-Lemmie z okazji ślubu Tornabuoniego. Są to sceny alegoryczne uznawane przez niektórych historyków sztuki za najambitniejsze i niosące najgłębszą treść z dzieł Botticellego (obecnie w Luwrze).

Otwarta księga  fragment obrazu Maddona del Magnificat

Obraz Maddona del Magnificat namalowany pomiędzy 1481 a 1485 wziął swoją nazwę od słów widocznych na kartach otwartej księgi. Maryja zapisuje słowa, które według Ewangelii Łukasza miała wygłosić podczas spotkania ze św. Elżbietą. Dzieciątko trzyma owoc granatu  symbol Zmartwychwstania. Jest to dojrzałe dzieło artysty o kolistej formie (tondo), w którą doskonale wpisują się przedstawione postacie.

1485  Madonna na tronie z Janem Chrzcicielem i Janem Ewangelistą  dla kaplicy Angola Bardi w kościele Santo Spirito  obraz ołtarzowy. (obecnie w: Berlinie)

Zwiastowanie (14891490) wykonane zostało dla kaplicy Benedetta di ser Giovanni Guardi w kościele Santa Maria Magdalena dePazzi. Dzieło to doskonale obrazuje zmianę stylu jaka dokonała się w twórczości Botticellego. Obserwujemy tu zanik dotychczasowego idyllicznego nastroju, w obrazie odczuwalne jest silne napięcie wyrażone przez ostre kolory i mocny światłocień, który dotąd nie był stosowany przez artystę.

Od 1490, czyli daty wystąpienia dominikanina Savonaroli, Florencję męczyły niepokoje społeczne i polityczne. Botticelli w dużym stopniu uległ wpływowi moralizatorskich kazań. Obserwując jego obrazy z tego okresu możemy odczuć wewnętrzne rozterki artysty. Do 1500 z powodu opisanych wydarzeń odczuwalna jest w dziełach Botticellego nuta tragizmu.

Po 1490 artysta pracował nad ilustracjami do Boskiej komedii. Niektórzy historycy sztuki uważają, że poemat był tu jedynie inspiracją. Z ręki Botticellego ostatecznie powstały 94 rysunki na pergaminie, które znajdują się obecnie w Bibliotece Watykańskiej oraz Staatliche Museen w Berlinie. La Calunna, czyli Oszczerstwo, według Apellesa powstała w 1497 na zamówienie Antonia Segniego. Jest to głęboka i skomplikowana scena alegoryczna. Obraz o tym tytule pierwotnie namalował starożytny malarz Apelles, którego dzieło z kolei opisał grecki pisarz Lukian. Tekst Lukiana został przywołany przez Albertiego w jego traktacie O malarstwie, na której to wersji prawdopodobnie opierał się Botticelli realizując własną wizję tematu. Niektórzy historycy sztuki sądzą, iż jest to jedno z nieudanych dzieł Botticellego, zaprzeczające jego prawdziwemu stylowi, bliskie manieryzmowi, gdzie kompozycja jest niespójna, zaś kolory niedopasowane, a sama forma jest niewystarczająca do przedstawienia głębokiej idei jaką pragnął artysta przedstawić.

Podsumowanie twórczości

Botticelli nie wniósł do dziejów sztuki nowych rozwiązań artystycznych. Nie dbał on o harmonię świateł i cieni oraz ignorował szczegóły budowy anatomicznej ludzkiego ciała, gdyż jego zamierzeniem nie było realistyczne przedstawienie a oddanie charakteru konkretnej postaci, świadomie zniekształcał proporcje. Nie starał się doskonale oddać perspektywy, przestrzenie jego obrazów są dość płaskie, nie poszukiwał głębi. Nie stosował światłocienia, a inny środek wyrazu  linię (linearyzm). Styl Botticellego można określić mianem poetyckiego. Był to malarz kobiecego wdzięku. Tworzył doskonałą świetlistość szat oraz stosował naturalną dekoracy